Zaštićena područja

Rezervat prirode Palic jezero

Park prirode „Palić” obuhvata plitko nizijsko jezero Palić i deo naselja Palić. Čine ga prirodne vrednosti (jezero Palić, Veliki park) i kulturne vrednosti (više objekata Banje Palić iz druge polovine 19. veka).

Lekovitost mulja alkalnog stepskog jezera je uticala na to da se početkom 19. veka sagradi Banja Palić. Veliki park, osnovan 1840. godine, predstavlja vredan objekat sa gledišta pejsažne arhitekture. Do danas je sačuvao izvorne elemente, delom neobarokni, a delom pejsažni stil, ali je istovremeno ostao važno stanište za šumske vrste životinja, među kojima su najbrojnije ptice i slepi miševi. Prirodna vegetacija (vlažne livade, slatine) je očuvana u fragmentima, samo u zoni Tapšinog kanala i ponegde uz obalu. Palićko jezero, njegova četiri sektora, su danas izmenjen ekosistem eutrofnog karaktera, kojim se upravlja u cilju usaglašavanja funkcije prijemnika prečišćenih voda i očuvanja tradicionalne turističke uloge.

Faunistički podaci ukazuju da mozaik antropogenih i izmenjenih prirodnih staništa Parka prirode služi kao poslednje pribežište ugroženim vrstama, čija su staništa uništena uređivanjem voda i širenjem šumskih i voćarskih monokultura na Subotičko–Horgoškoj peščari. Jezero se nalazi na istočnom migratornom putu ptica selica pa je do sada zabeleženo više od 200 vrsta ptica među kojima je i 176 strogo zaštićenih vrsta. Najvrednija staništa su tzv. „Ptičija ostrva“ u 2. sektoru gde je jedino gnezdilište crnoglavog galeba (Larus melanocephalus) u Srbiji. Ostaci vlažnih staništa uz obalu i samo jezero omogućuju opstanak zaštićenim vrstama vodozemaca i ptica vodenih staništa kao što je vodomar (Alcedo atthis). Ekološki kompleks Palićkog i Ludaškog jezera ima i ključnu ulogu u opstanku vidre u slivu Kireša.

Turistički kompleks obuhvata severnu i severo-istočnu obalu i deo je zaštićene kulturno-istorijske celine sa brojnim primerima arhitekture secesije. Zoo vrt sa preko 50 vrsta životinja, uređen je kao arboretum sa više od 270 vrsta drveća i grmlja, na površini od 10 ha. U njemu od 2005. godine radi Prihvatilište za divlje životinje po međunarodno prihvaćenim standardima.

Rezervat prirode Ludâs jezero

Specijalni rezervat prirode „Ludaško jezero” je kompleks vlažnih staništa koji sadrži otvorene vodene površine, tršćake i razne vrste travnih zajednica (vlažne, stepske i slatinske livade). Jezero čini ekološku celinu sa okolnim vlažnim staništima i rečicom Kireš. Prirodni vodotok Kireš je ekološki koridor između unutrašnjosti Suboitičke peščare na severu i reke Tise. Uloga ovog koridora je važna kako jezero Ludaš ne bi postalo izolovano u poljoprivrednonm predelu.

Ludaš je jedini predstavnik plitkih semistatičnih jezera stepske oblasti u našoj zemlji i pripada malobrojnim očuvanim stepskim jezerima u Panonskoj regiji. Različiti tipovi zemljišta u Rezervatu i blizina podzemne vode formiraju predeo mozaičnog tipa, velike biološke raznovrsnosti unutar malog područja.

Ludaško jezero je regionalno bilo poznato po bogatoj fauni ptica već u 19. veku. Kao tipična vrsta tu je brkata senica, (Panurus biarmicus). Danas je važan lokalitet za odmor i ishranu na istočnom migracionom putu ptica što mu daje međunarodni karakter (npr. čaplja kašikara, Platalea leucorodia) . Pored ptica, među retkosti područja ubrajaju se i druge životinje, kao vidra, kornjače, retke vrste insekata, ali su prisutne i retke vrste biljaka (npr. močvarne orhideje kao Orchis coriophora, ili morski trozubac, Triglochin maritima).

Okolina jezera naseljavana je još u kameno doba, o čemu svedoče arheološka nalazišta na istočnoj obali kod Nose, a zatim u raznim istorijskim periodima. Najstarije naselje je Šupljak/Ludaš na istočnoj obali i datira iz 17. veka. Većina današnjih stanovnika okolnih naselja potiče od doseljenika iz 19. veka iz okoline današnjeg Segedina.

Oko jezera postoje još stari salaši sa očuvanom tradicionalnom gradnjom, trščanim krovovima, pomoćnim zgradama od pletera i blata i ponekom starom alatkom. Katolička crkva i Parohija na Ludaškom šoru se takođe smatraju vrednim kuturnim spomenicima.